اسناد ویکی‌لیکس از شورش ۵۷ در ایران: "اسناد کارتر" به روایت ویکی لیکس

دانشجویان اسلام گرا در سال ۱۹۷۹ در بالای دیوار سفارت آمریکا پرچم آمریکا را می سوزانند

"ویکی‌ لیکس"، بیش از ۵۰۰ هزار سند دیپلماتیک را درباره ی سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷) منتشر کرد؛ سالی که بنیا‎گزار این سازمان "جولیان آسانژ"، آن را "سالی بسیار مهم" خوانده است.

انتشار این اسناد هم ‎زمان بود با ششمین سالگرد افشاگری ویکی‌ لیکس در سال ۲۰۱۰ که با همکاری "نیویورک تایمز"، "گاردین"، "لوموند"، "اشپیگل" و "ال پاییس"، اسناد محرمانه ای را منتشر کرد که رایزنی های آمریکا در مناطق مختلف جهان به وزارت امور خارجه این کشور فرستاده بودند. در آن سال، ویکی‌ لیکس با این کار، جزییات محرمانه ای را در مورد دیپلماسی آمریکا در اختیار رسانه ها و مردم جهان قرار داد. حال آن که این افشاگری بیش از هر چیز، جنبه ای تاریخی دارد. این اسناد که ویکی‌ لیکس نام آنها را "اسناد کارتر" گزاشته است، به جزییات اقدامات دولت "جیمی کارتر" دمکرات می پردازد.

بسیاری از این اسناد پیش از این به موجب "قانون آزادی اطلاعات" آمریکا هم اکنون منتشر شده اند. وزارت امور خارجه ی این کشور نیز، در دوره هایی مشخص، برخی اسناد را از حالت محرمانه بیرون می آورد. با این حال، در مجموعه ی اسنادی که ویکی‌ لیکس منتشر کرده است، بیش از ۵۰۰ سند درباره ی ایران وجود دارد که حاوی نکات جالبی درباره ی موضع آمریکا نسبت به رویدادهای دوران شورش انقلابیون خرابکار در ایران است.

سال خون
"آسانژ" در گزارش ویژه خود درباره ی این فایل ها نوشته است: "در سال ۱۹۷۹ به نظر این طور می رسید که "خون ‎ریزی هرگز تمام نخواهد شد". به نوشته ی او، در این سال کشورهای متعددی شاهد قتل، کودتا، قیام، بمب گزاری، آدم ربایی سیاسی و جنگ بوده اند. آسانژ نوشته است: "شورش ایران" به گونه ای قاطعانه رابطه ی میان نفت، اسلام نظامی و جهان را دگرش داد. بحران گروگان گیری ادامه می یابد و به شکلی جبران ناپذیر و سرنوشت ساز، ریاست جمهوری جیمی کارتر را تضعیف و راه را برای انتخاب رانلد ریگان باز می کند.

آسانژ به پیروی از تاریخ نگاران امروزی، سال ۱۹۷۹ را سالی تعیین کننده در تاریخ دوران معاصر می داند و می گوید "سال صفرِ" دوران ما است.

"گری سیک" متخصص امور خاورمیانه است و در دوران ریاست جمهوری "جرالد فورد" و "کارتر" و نیز به مدت کوتاهی در دوران "ریگان"، در "شورای ملی امنیت ایالات متحده آمریکا" خدمت می کرده است. او به هیچ روی مدافع مواضع ویکی‌ لیکس نیست، اما بر این باور است که سال ۱۹۷۹ از اهمیتی جهانی برخوردار بود: "من قطعن معتقدم که سالی بسیار مهم و تاثیر گزار بود. بسیاری از مسایل و مشکلاتی که امروز با آن روبرو هستیم، به سال ۱۹۷۹ برمی گردد. هم شورش ایران را داشتیم و هم تصرف "مسجد الحرام" را. در روابط اسراییل و اعراب هم رویدادهای بسیاری در آن سال پیش آمد".

یورش و اشغال مسجد الحرام و گروگان گیری حجاج از سوی یک گروه اسلامیِ مخالف رژیم عربستان سعودی در نوامبر ۱۹۷۹ و نیز شورش ایران در فبریه و پیمان صلح مسر و اسراییل در مارچ همان سال، جهانی را بازنمایی می کنند که در آن نیروهای اسلامیِ افراطی و سازش ناپذیر، پیشتاز هستند و ناسیونالیسم "جهان سومی" به سبک مسری - که نشان داد توانایی سازش با اسراییل را در خود دارد - آرام آرام از صحنه کنار می رود.

۱۳۵۷ به روایت ویکی‌ لیکس
آن دسته از اسناد ویکی‌ لیکس که به سال ۱۳۵۷ اختصاص دارد، به رویدادهای کلیدی و مهمی می پردازند، از جمله خروج شاه از ایران در ۱۶ ژانویه، بازگشت آیت الله خمینی حرامزاده به ایران در یکم فبریه، برقراری رژیم منحوس جمهوری اسلامی در یکم آپریل و گروگان گیری دیپلمات های آمریکایی در چارم نوامبر.

شاه و شهبانو فرح پهبوی در حال خروج از ایران در سال ۱۳۵۷

روزی که شاه با عجله داشت ایران را ترک می کرد، پیامی محرمانه از قاهره، مقدمات استقبال از شاه را از سوی رییس جمهور "انور سادات" در فرودگاه "اسوان" چنین شرح می دهد:

"از آنجا که فرودگاه اسوان تا شهر با ماشین حدود نیم ساعت راه است، مقامات مسر نگران هستند و می خواهند برای اجرای شایسته ی مراسم استقبال، تا جایی که ممکن است زمان دقیق ورود شاه را بدانند".

این سند همچنین به این نکته اشاره می کند که مقامات مسر از این مسئله نگران نیستند که شاید سادات مجبور بشود مدت زیادی در فرودگاه اسوان منتظر بماند.

خمینی حرامزاده در حال ورود به ایران.
فرتور از: رولاند الیوت براون

سندی دیگر، صحنه ی ورود خمینی حرامزاده به ایران را در روز یکم فبریه، اینگونه توصیف کرده است:

"جمعیت عظیمی مسیر خمینی حرامزاده را از فرودگاه تا گورستان اصلی شهر (بهشت زهرا) پر کرده است. جمعیت عمدتن منظم است و تا به حال هیچ گزارشی از رفتار خشونت آمیز به دست ما نرسیده. "پلیس اسلامی" (منظور همان گروه شبه نظامی  که در لبنان، لیبی و فلستین آموزش دیده بودند است، به عنوان محافظان خمینى حرامزاده) حفاظت کاروان را از میدان "شهیاد" به بعد به عهده گرفتند و ارتش مطابق قرارى که گذاشته بود، بى سر و صدا صحنه را خالى کرده است".

در گزارشی نیز درباره ی همه پرسی رژیم جمهوری اسلامی، از استقبال گسترده ی ایرانی ها از ایجاد تئوکراسیِ (حکومت دینی) تازه در کشور خبر می دهد:

"به نظر می رسد که نتیجه با اختلاف زیاد به نفع جمهوری اسلامی باشد. دیشب یک پایگاه رای گیری در تهران گزارش داد که از حدود دو هزار رای، تنها شش رای منفی بوده است !!"

اسناد مربوط به چارم نوامبر، به واکنش های آمریکا نسبت به گروگان گیری در همان روز رویداد می پردازد:

"مقام ویژه ی امنیتی ما در حال مذاکره با کسی است که ظاهرن رهبر گروهی است که به ساختمان حمله کرده اند. خواسته ی اصلی آنها در حال حاضر اشغال رایزنی به عنوان یک اقدام نمادین است. رهبر گروه اشاره کرده که به هیچ روی قصد آسیب رساندن به هیچ یک از کارمندان دولت را ندارد".

بسیاری از اسناد دیگر در این مجموعه، رویدادهای گروگان گیری را روز به روز پوشش می دهند و به تلاش برای استقرار و کمک به شهروندان آمریکایی در ایران و نیز به ارزیابیِ واکنش رسانه های جهان به رخدادهای ایران می پردازند.

آیا اقدام رسوایی آمیزی هم انجام شده ؟
ویکی‌لیکس از سال ۲۰۰۶ که بنیانگزاری شد، بیشتر فعالیت های افشاگرایانه ی خود را به اسناد دولت آمریکا اختصاص داده است. در جریان انتخابات آمریکا هم به این متهم شد که مشخصن "هیلاری کلینتون" را هدف حملات خود قرار داده تا کارزار انتخاباتی او را در برابر "دانلد ترامپ" تضعیف کند.

در سال ۲۰۱۰، ویکی‌ لیکس اسنادی از رایزنی های آمریکا را منتشر کرد که هنوز در وضعیت محرمانه قرار داشتند. فوریت و ضرورتی که این اسناد از آن خبر می داد، باعث شد تا برخی از متحدان عرب آمریکا در حاشیه ی خلیج فارس، به ویژه بحرین و عربستان سعودی، از آمریکا بخواهند تا به تسلیحات اتمی ایران حمله ی نظامی کند. مطابق یکی از آن اسناد، "ملک عبد الله" از آمریکا خواسته بود: "سر مار را قطع کنید".

اما اسناد کارتر تا این لحظه از پوشش رسانه ای چندانی برخوردار نشده اند. در واقع، بعید است که حقایق مهمی را فاش کرده باشند. گری سیک با اشاره به اسنادی که ویکی‌ لیکس درباره ی سال هایی که او در کاخ سفید بوده، منتشر کرده است، می گوید:

"من به احتمال زیاد اسلن آنها را نمی خوانم. دولت کارتر هیچ کاری نکرده بود که باعث خجالت و شرمش بشود. پشت پرده هیچ پنهان کاری و زد و بندی نکرده بود. هنگامی که جیمی کارتر می گفت به مردم آمریکا دروغ نمی گوید، واقعن دروغ نمی گفت. در دوره ای که در دولت بودم، هیچ کاری نکردم که بخواهم پنهانش کنم. خیلی خوشحال می شوم که تمام یادداشت ها و خاطرات من را منتشر کنند. به همین دلیل هم ویکی‌ لیکس هیچ گاه باعث آزار یا نگرانی من نبوده است".

"ملکم بایرن" از هموندان "بایگانی امنیت ملی آمریکا" در دانشگاه "جرج واشنگتن" که یک بنیاد پژوهشی غیرانتفاعی برای تحلیل و انتشار اسناد است، می گوید تمرکز ویکی‌ لیکس بر سال ۱۹۷۹، حاکی از پیشرفت مرکز بایگانی امنیت ملی در کارشناسی های خود از اسناد ویکی‌ لیکس است.

به گفته ی بایرن، بیشتر اسناد محرمانه ی آمریکا به رویدادهای سال ۱۹۵۳ (۱۳۳۲) مربوط می شود، یعنی سالی که "سیا" و "ام. آی. ۶" سازمان اطلاعات بریتانیا، زمینه ی سقوط دولت «محمد مصدق»، نخست وزیر تحمیلی وقت ایران را فراهم کردند: "قطعن اسناد موجود درباره ی سال ۱۹۷۹ بسیار بیشتر از ۱۹۵۳ است. البته از بیانیه های سیا می دانیم که بخش بزرگی از اسناد مربوط به سال ۱۹۵۳ از بین رفته است".

هم تعداد اسناد و مدارک مربوط به سال ۱۹۷۹ از کودتای سال ۱۹۵۳ بیشتر است و هم این که از دید آمریکا، شورش ۵۷ به اندازه ی کودتا حساسیت برانگیز نبوده است. آنگونه که بایرن می گوید، بر خلاف رویداد سال ۱۹۵۲، هیچ مدرکی وجود ندارد که حاکی از دخالت آمریکا در انقلاب ایران باشد. بنابراین، افشای اسناد این دوره چندان نگران کننده نخواهد بود. با این حال، شکی نیست که اطلاعات و اسناد زیادی هست که هنوز بیرون نیامده اند. این اسنادی که منتشر شده، تنها گزارش های وزارت امور خارجه ی آمریکا هستند. اسناد سیا و سازمان های دیگر در بین آن ها نیست.

همین جستار در کیهان سوئد