ديوار دفاعي گرگان كه در متون جهاني از آن به عنوان "مار سرخ" ياد مي شود طولاني ترين ديوار آجري دنيا است و سومين ديوار بزرگ جهان پس از ديوار چين و آلمان است.
اين ديوار در دوره ساساني و نزديک به 1700 سال پيش به طول 200 کيلومتر با نام‌هاي قزل ائلان، سد اسکندر، سد انوشيروان، سد پيروز و ديوار دفاعي گرگان که طولاني ترين اثر معماري ايران باستان است طي 90 سال ساخته شد. امپراتوري ساساني، زماني که امپراتوري بيزانس با فشارهاي خارجي رو به رو بود و امپراتوري روم غربي نيز رو به زوال مي رفت، توانست با گردآوري نيروي انساني فراوان و به کارگيري توان مهندسي، سازه اي دفاعي را همراه با دژهاي متعددي برپا کند که در باختر زمين نيز مشابه آن وجود ندارد.
بنابر تحقيقات جديد که بخشي از آن درآخرين شماره فوريه- مارس مجله Current World Archaeology منتشر شده ،باستان شناسان توانسته اند اين نکته را به اثبات برسانند که توان مهندسي ايرانيان برابر يا حتا پيشتر از توان مهندسي امپراتوري روم در ساختن سازه‌هاي دفاعي بوده است. اين تحليل هنگامي ميسر شد كه آنها ديوار دفاعي گرگان، طراحي، مصالح و مهندسي آنرا بررسي كردند.
بر اساس آخرين كشفيات باستان شناسي، اين ديوار در دوران اشكانيان بنيانگذاري شده و در زمان قباد ساساني، تغييراتي در آن به وجود آمده و رونق دوباره يافته است. از 70 تا 80 سال پيش كاووش‌هاي براي احياي ديوار آغاز شده كه طي آن در حدود 100 قلعه شناسايي شده است. ديوار دفاعي گرگان، سومين سازه بشري است كه از كره ماه ديده مي شود؛ هر چند اكنون به دليل رفتن به زير خاك و همچنين زمين‌هاي كشاورزي چندان واضح و آشكار نيستند.
اين ديوار بيانگر اين نكته اساسي است كه دو دنياي مختلف بر روي زمين وجود داشته است؛ يك دنيا در شمال كه شامل اقوام مغول و ترك‌هاي شمال درياي مازندران و اقوام اروپاي شمالي بوده كه كوچ نشين بودند و زندگي عشايري داشتند و قومي كه در جنوب درياي مازندران زندگي مي كرده اند و داراي تمدن كهني بوده اند و براي حفاظت از اين تمدن در برابر اقوام شمالي، اين ديوار را ساخته اند.
اين ديوار همان مرز ايران و توران – تركستان امروزي - است كه در شاهنامه به شكل اساطيري آمده است ، در واقع كشور در آنزمان هزينه‌اي را متقبل شد تا بتواند ايرانشهر و تمدن بزرگ آنرا از هجوم اين قبايل حفظ كند؛ چرا كه اين منطقه همواره مرزداري ايران بوده در برابر اقوامي كه بيشترين تخريب را داشته اند. ما همواره رومي‌ها را در طول تاريخ در اين نقطه داشته ايم كه اين ديوار مي توانسته مانعي در برابر آنها باشد.
باستان شناسان مي گويند در ساخت اين ديوار عظيم ده‌ها ميليون قالب آجر به کار رفته است. آنها شواهدي از تعداد زيادي کوره و کارگاه ساخت آجر در طول ديوار و در فواصل نزديک به آن يافته اند که نشان دهنده يک پروژه صنعتي بسيار بزرگ براي احداث اين ديوار است.
طبق برآوردها سي هزار سرباز مي توانستند در طول ديوار مستقر شوند. باستان شناسان با نمونه برداري و آزمايش خاکسترها و زغال‌هاي بر جاي مانده در کوره‌هاي آجرپزي، نشان دادند که قدمت ديوار به قرن‌هاي پنج و ششم ميلادي مي رسد.
تخريب ديوار دفاعي گرگان علت‌هاي مختلفي داشته؛ گاه به دليل ضعف دولت مركزي اتفاق افتاد و گاهي به علت وسيع شدن حوزه نفوذ فرهنگي و سياسي ايران و از دست دادن كاركردهاي ديوار، به هر حال هر چه كه بود از زماني كه ديوار دفاعي گرگان تخريب شد تمام هجوم‌ها از سوي غزنوي‌ها، سلجوقي‌ها، مغول‌ها، تيموري‌ها و ازبك‌ها به ايران، از اصلي ترين مناطق حمله همين ديوار تخريب شده بود.
يكي ديگر از دلايل تخريب كامل ديوار كه در دوران معاصر اتفاق افتاد استفاده از آجرهاي آن در ساخت خانه‌هاي روستاهاي همجوار بود ،در حدود هفتاد سال پيش، شغلي به نام آجركني در اطراف ديوار دفاعي گرگان مرسوم شد كه آجرها را مي كندند و براي ساخت خانه‌هاي آنزمان، استفاده مي كردند.امروزه نیز بدون کمترین توجه رها شده است....
نظرات